Tarzan zor durumda

Necdet Şen - 21 Ekim 2009   bu yazar neler yazar?

---

Bundan 30 yıl evvel, pire berber deve tellâl iken, 1 Şubat 1979 günü, Milliyet gazetesi başyazarı Abdi İpekçi bugün bile birçok sırrı içinde barındırdığı izlenimini veren bir suikastle ortadan kaldırıldı.

Abdi İpekçi'siz bir matbuat, sadece Milliyet gazetesi için değil, o vakitler "Babıali" diye adlandırılan ve şimdi artık "medya" diyerek tam sayıya yuvarladığımız memleket matbuatı için de derin anlamlar taşımakta. Gazetelerin meslekî kalite açısından topyekûn irtifa kaybetmeye başlamasının dönüm noktasıdır çoğu kişiye göre onun ölümü.

Siyasi iktidarlar ve ekonomik manevralar karşısında bağımsızlığını koruyabilen, güvenilir, ciddi, saygın yayıncılık anlayışı, Abdi İpekçi sonrasında yavaş yavaş kaybolmaya yüz tuttu. Onun kadar karizmatik olmayan, bastıkları zeminin her an altlarından kayabileceği endişesiyle lastik gibi eğilip bükülebilen yayın yönetmenleri dönemi başladı. Bu hırslı çocuklar, hasbelkader oturtuldukları koltuklarını koruyabilmek adına, gazetecilik etiğinden ve temel insanî değerlerden fütursuzca yan çizebildiler.

O dönemi yakından yaşayanların anlattıklarına kendi kişisel gözlemlerimi de katarak, bu kritik sürecin arka planına bir nebze olsun ışık tutabilmek isterim.

Milliyet'teki sessiz sedasız patron değişimi

Milliyet'in sahibi Ercüment Karacan, sağ-sol kavgasının en yoğun olduğu o günlerde kimilerine göre "bu kaotik ortamda benim başıma da bir iş gelir mi?" paranoyasına kapıldığı için, kimilerine göre genç zevcesi Semiramis Hanım'ın "Londra'ya yerleşelim, orada yaşayalım" ısrarlarına dayanamadığı için, kimilerine göre de gazeteyi yönetecek Abdi İpekçi çapında bir yayın yönetmenini bulamadığı için, Milliyet'i o güne kadar adı pek işitilmemiş bir iş adamına satmıştı.

Kayda geçen bilgilere göre, ilk zamanlar bu satış gizli tutuldu. Gazetenin hisselerinin yüzde 85'i başka bir iş adamına geçtiği halde, künyede "patron" olarak -nedense- hâlâ Ercüment Karacan'ın adı görülüyordu.

Bir yıl kadar devam etti bu muvazaalı geçiş süreci. Gazetesini çoktan elden çıkardığı halde, kendisine "gazeteyi satmayı mı düşünüyorsunuz?" diye soran yazı işleri çalışanlarına "yok yahu, nereden çıkarıyorsunuz" diye kibarca posta koyuyordu Ercüment Karacan. Hatta bu satışı o sıralarda Amerika'da kendi çabasıyla gazetecilik stajı yapan ve zamanı geldiğinde gazetenin başına geçmeyi ümit eden büyük oğlu Ali Karacan'dan bile gizlediği söyleniyordu.

Basın-yayın organlarının el değiştirmesi, şimdiki gibi sokaktaki insanı ilgilendiren hadisattan sayılmazdı o yıllarda. Milliyet'in sessiz sedasız sahip değiştirmesi de toplumun Babıali emekçileri dışında kalan kesiminin umurunda olmadı, o günlerin hayhuyu içinde kaynadı gitti.

Zikrettiğim gibi, memleketin başına "sağ-sol kavgası" dedikleri bir musibet çökmüştü, kan gövdeyi götürüyordu. Herkes kendi meşrebine uygun birtakım şeylerin beklentisi içindeydi.

O şeylerden en çok umulanı oldu netekim. Bir sabah paşalar yönetime el koydu. 12 Eylül dönemi denen üniformalı kâbus çöktü memleketin üstüne.

Sıkıyönetim altındaki İstanbul sokaklarında tüfekli jandarmalar, cemseler, kapalı mekânlarda baskınlar, işkenceler ve korku kol geziyordu artık.

Kıyamete kadar sürmesi temenni edilen yeni bir kamu nizamının başlangıcıydı bu süreç. Kalıcı olması arzulanan bu totaliter nizam anayasal teminat altına alınıyordu.

Medya desteği olmadan tamamlanamazdı tabii ki bu iş.

Asansörde iki kişi

Milliyet'in Cağaloğlu semtindeki o zamanki binası şimdiki plazalardan çok farklıydı. Sıcak bir ortamdı her şeyden önce, cesametiyle insanı ezmezdi. Kapalıçarşı'nın Nuruosmaniye girişine çok yakın, öğrencilerin, turistlerin, halıcı dükkânlarının, sokak satıcılarının birbirine karıştığı işlek bir sokağa bakardı. Gösterişsiz fakat sempatik bir binaydı.

Sokak kapısından içeri girince, biraz karşıda, sağda, tatlı bir kavisle üst katlara çıkan ferah bir merdiveni vardı. Bir de bu merdiven boşluğunun ortasında duran ufak asansör. Ya onunla ya da diğeriyle çıkılırdı üst katlara.

Binanın giriş katında, asansörün kapısının cıvarında ortalıkta dolanan -odacı mı güvenlikçi mi olduklarını pek kestiremediğim- birkaç görevli bulunurdu hep. Gün boyu gireni çıkanı göz hapsinde tutar, mühim birisi belirdiğinde ceketlerinin önünü ilikleyerek sebilhane bardakları gibi kapının iki yanına dizilirlerdi.

Bir gün o minik asansörün kapısından içeri girerken bu adamlardan bir iki tanesi "hoop hoop" diyerek koluma yapıştılar.

Biraz tuhafıma gitti. Durakladım. Ne olduğunu anlayamıyorum. Adamlar temsilî milis kuvvetleri gibi kollarımdan çekiştirerek bir ayağımı içeriye attığım asansörden dışarı uğratmaya çalışıyorlar.

- Hop! Geri bas! Boşalt asansörü!

Ültimatom karşısında uysal davranmaya pek alışık değilim sanırım. Üstüne çok genç olmanın verdiği parlamaya mütemail kişiliği de ekle. Nasıl bir tavırla "basın gidin" dedimse, adamlar afallayıp geri çekildiler.

Tam çıkacağım katın düğmesine basacakken asansörün kapısı bir kez daha açıldı. Gür siyah saçlı esmer bir adam, saygıyla yaka ilikleyen az önceki meydancıların arasından geçerek içeri girdi.

"Müdürlerden biridir her halde. Ya da belki hatırlı bir konuk. Belli ki, asansörde bu şahısa yer açmaya çalışıyormuş hıyarlar" diye düşündüm.

Korkulacak biri olmadığımı anlasın da rahatlasın diye "günaydın" dedim, mühim şahıs cevap vermedi. "Kaçıncı kata çıkacaksınız" diye sordum, surat asarak isteksizce "üç" dedi.

"Ben dörde çıkıyorum" dedim. Önce o ineceği için üçüncü katın düğmesine bastım.

Ufak asansör katları gıcırdayarak çıkarken konuşmadık. Yol arkadaşım asansördeki varlığımdan rahatsız gibi. Pek resmî. Yüzüme bile bakmıyor. İneceği kata geldiğinde gene yüzüme bakmadan çıktı gitti asansörden. Arkasından "iyi günler" diye seslendim, ona da cevap vermedi, sözüm boşlukta asılı kaldı.

Daha sonra bir yerlerde fotografını görünce tanıdım onu. Meğer Milliyet'in yeni patronu Aydın Doğan'mış. Bilmeden sayın patronla aynı asansöre sığışmak gibi bir kendini bilmezlik yapmışım.

"Sirkeci Sermayesi"

Milliyet'in el değiştirdiği zamanla Babıalî'de duyuldu. Müstehzî yorumlar yapıldı bir zaman. Gazeteci milleti biraz snob. Çiçeği burnunda patron Aydın Doğan görmeye alıştıkları gazete sahibi tipine pek uymuyor. Görüntü itibariyle biraz taşralı, esmer, ablak, sîma ve vücut olarak küt hatlara sahip, sokakta yanından geçse kimdir diye merak etmeyeceğin tipte biri. Hani -ayıptır söylemesi- sırtındaki o pahalı giysiler olmasa, matbaadaki kâğıt bobini taşıyan emekçi kardeşlerimizden pek ayırt edilemez. Haliyle bilmem kaç göbekten burjuva, kültürlü, karizmatik, yakışıklı Ercüment Karacan'ın yerini alan bu taşralı patrona epeyce bir zaman tepeden bakıldı o vakitler.

İlk zamanlar yazı işleri katına bile inemediği, eski patron Ercüment Bey'den bu geçiş döneminde -çalışanlar kendisine alışana kadar- orada kalıp tepkileri yumuşatmasını rica ettiği konuşuldu. Maaş ödediği kişiler tarafından bile küçümseme ve istiskal kokan ifadelerle karşılanan, yüz verilmeyen bir basın patronu olarak belleklere kazındı ilk zamanlar Aydın Doğan.

(İroni mi arıyorsun? Buyur. Daha sonra, tip olarak onu andıran insanları "bidon kafalı" diye aşağılayan çiğ sebzeleri sütun yazarı payesiyle ödüllendirip adam sırasına katan da yine kendisi oldu.)

Dedim ya, halktan birine benziyordu. Basın patronluğunun ilk zamanlarında sadece kendi personeli değil, diğer gazetelerin çalışanları ve yöneticileri de Aydın Doğan'a uzun zaman ısınamadılar. Gazeteci jargonunda adı "sirkeci sermayesi" idi. Milliyet'i almadan önce İstanbul'un Sirkeci semtinde oto galerisi işletmiş olması, üstüne yafta gibi yapıştırılmıştı.

Başlangıçta Koç bayisiymiş, araba lastiği falan satarmış. Sonra Şahinler Serçeler falan satmaya başlamış. Hem de özel imtiyazla. Piyasada bulunamazken bir tek onun galerisinden alınabiliyormuş o arabalar. Koç ailesi -büyük damat Can Kıraç aracılığıyla- elinden tutmuş, "yürü yâ kulum" demiş, Aydın Doğan babadan kalan mütevazı sermayeyi böyle böyle büyütüp devleştirmiş.

Onun basın camiasında dikiş tutturabileceğine ihtimal veren pek fazla kimse yoktu ilk zamanlar. Küçümsenmeye dayanamaz, hevesi kaçar, satar gider zannediliyordu. Hatta bir gazete satın alabilecek sermayeye aslında sahip olmadığı, Milliyet'in perde arkasındaki Koç Holding tarafından alındığı ve Aydın Doğan'ın bu grubun truva atı olduğu düşünülüyor, işin altında bit yeniği aranıyordu.

Bugün bile hâlâ bu varsayıma inanan pek çok kişi var.

Sendikasız Gazetecilik dönemine geçiş

70'li yılların ortalarında, Milliyet'e ilk takılmaya başladığım sıralarda, gazetenin en üst katındaki lokantada papyon kravatlı garsonlar yemekleri çalışanların önüne seramik tabaklarda koyarlardı. Ercüment Karacan standardıydı bu. İnsan o masada yemek yerken kendini seçkin biri gibi hissederdi. (Borsa lokantasının aşçıları ve garsonlarıydı galiba oradaki personel.)

Beş yıl sonra gene yolum düştü oraya. Milliyet artık Aydın Doğan'ın gazetesiydi. Gördüm ki o zarif servis, kibar garsonlar ve aşçılar gitmiş, yerine fabrika düzeniyle sıraya girilip krom tabaklara kepçelerle konulan tabldot usulü gelmiş. Beş yıl öncesinin lüks lokantası sıradan bir "yemekhane" olmuş. Eh, bu da deyim yerindeyse, "sirkeci sermayesi" standardı.

Sonra sendika şutlandı gazeteden. İşyerinde örgütlü işçi istemezmiş Aydın Doğan. Açıkça rest çektiği ve her toplu sözleşme zamanı "kafam kızarsa gazeteyi kapatır, binayı da iş hanı olarak kiraya veririm" diye tehdit ettiği konuşuldu Babıalî kulislerinde.

Aslına bakarsan, tehdit etmesine gerek yoktu. Sendika başkanı onun gazetesindeki maaşlı bir yazı işleri çalışanıydı zaten. Yılın onbir ayı karşısında yaka ilikleyip "başüstüne" dediği kişiyle toplu sözleşme masasına oturduğunda horozlanacak değildi her halde. Sendika denen şeye karşı antipati hisleriyle dolu olan patronuyla, toplu sözleşme görüşmelerinde eşit konumdaki bir sendikacı olarak değil, sıfat değiştirmiş bir emir kulu olarak "pazarlık" ediyor, muhtemelen patronun gönlünden ne koparsa onunla yetinmek zorunda kalıyordu.

Basın emekçilerinin hakları böyle savunuluyordu sendika tarafından.

Devir 12 Eylül devri. Darbe sonrası sendikal faaliyetler zaten uzun süre askıya alınmış. Tekrar izin verildiğinde ise lâftan ibaret korkuluklara dönüşmüş çoğu.

Üyelerini "işçiden yana" olduğuna inandıramayan mülayim sendikayı gazetesinden kazıyıp atmak belli ki zor olmadı Aydın Doğan için. Onun başlattığı bu sendikasızlaştırma atağı kısa zamanda diğer gazete patronlarının da gözünü açtı. Birer ikişer katıldılar kervana ve onlar da benzer yöntemlerle sendikalı işçileri kendi işyerlerinden sepetlediler. Basın çalışanları o süreçte neredeyse topyekûn sendikasızlaştırıldı.

Tüm ipler patronların ve üst düzey yöneticilerin elindeydi artık. İstediklerini zengin edebiliyor, kudrete ve imtiyaza boğuyor, istemediklerini hiç bir risk almadan kapının önüne koyabiliyorlardı.

Ne var ki, sendikayla birlikte özgür düşünce de tehcir edilmiş oldu Türk basınından. Basın'ın iç işleyişini eleştirmek meslekî anlamda intiharla eşdeğer hale geldi. Bağımsız ve efendisiz gazetecileriden kalan boşluk, emir kullarıyla, kelle avcılarıyla, holding fedaileriyle dolduruldu. Yeni bir gazeteci türü yükseldi yavaş yavaş: Astronomik maaşlı ve müesseseye göbekten bağımlı. Holding patronunun ihsanlarıyla yiyip içen, gezip tozan, konfor bağımlısı ve bu konfora sahip olamayanları hakir gören "besleme" sütun yazarları türedi.

Amiral Gemisi (belki de Titanik)

Efendim, Hürriyet gazetesinin genel yayın müdürü Çetin Emeç, 1990 tarihinde evinin önünde uğradığı silâhlı suikast sonucu yaşamını yitirdi. Cinayetin failleri bulunamadığı gibi, nedeni de hâlâ aydınlatılamadı.

Hürriyet gazetesi, şimdikini bulana kadar birkaç yayın yönetmeni değiştirip yoluna devam etti. Yıllar öylece geçip gitti.

Derken, Babıali'yi terkedeceği zannedilen Aydın Doğan, terk etmek şöyle dursun, kıyamete kadar Simavî ailesinin malı olacağı zannedilen Hürriyet'i de -1994 yılında- fiyatı neyse ödeyip aldı. Bir kez daha şaşırdı kaldı Babıalî ahalisi.

Ardından mutad yorumlar yapıldı; "Hürriyet'i satın alan aslında Koç Holding, Aydın Doğan sadece vitrin süsü" dedi birçok kişi.

Burada -haddim olmayarak- kişisel bir hatıra nakletme zarureti doğuyor.

O günlerde Koç ailesinin bir ferdî olan (rahmetli) Sevgi Gönül'den bir sohbet sırasında "beyler paşalar kimlere kaldı köşeler" lâfını işittiğimi anımsıyorum.

Merak edip sormuştum o zaman:

- Beyler paşalar derken kimi kastediyorsunuz?

- Kim olacak? Bak…

Eliyle masanın üzerindeki bir günlük gazeteyi göstermişti. Manşette o günün başbakanı (ya Mesut ya Tansu), bir yanında Aydın Doğan, diğer yanında Dinç Bilgin.

- Eskiden böyle fotograflarda başbakanın bir yanında babam (Vehbi Koç) diğer yanında Sakıp Bey olurdu. Şimdi devran değişti, bunlar var.

Konu açılmışken ona Aydın Doğan'ın aslında Koç sermayesinin temsilcisi olarak bu gazeteleri satın aldığına inanıldığından bahsetmiştim.

İtiraz etmişti. Özetle, demişti ki:

- Katiyen doğru değil. Aslında biz kardeşler, hepimiz, basın sektörüne girmeyi istiyoruz. Ama babamı ikna edemiyoruz. Size hakkımı helâl etmem diyor, kestirip atıyor.

İşin aslı, Vehbi Koç, siyasetten uzak görünmeye dikkat edermiş. Zamanında Demokrat Parti'ye karşı Halk Partisini desteklediği için punduna getirilip Ankara'da bir günlüğüne gözaltına alınmış. Bundan kendince bir ders çıkarmış olmalı ki, o günden sonra da ne kendisi ne de çocukları bir daha böyle bir şey yaşamasın diye siyasî partilere hep eşit mesafede durmayı ve -hâlâ öyle midir, bilmiyorum- eşit miktarda para yardımı yapmayı adet haline getirmiş. Basın sektörüne girmeyi asla istememiş. Çocuklarına da girmemelerini vasiyet etmiş.

Sıcak patatesler el değiştiriyor

Aydın Doğan'ın basına girdiği dönemde Babıalî'nin kıdemli patronları birer birer terkediyorlardı bu sektörü. Korkuyorlardı belki de. En yakın çalışanlarını ürkütücü bir biçimde kaybeden bu yaşlı ve yorgun adamlar hayatlarının son yıllarını bunalmadan, ecel terleri dökmeden geçirebilmek için, ateşten gömlek haline gelen gazetelerini elden çıkarmayı uygun buluyorlardı.

Farklı nedenler öne sürenler de vardı tabii ki…

Hürriyet'i Aydın Doğan'a sattıktan sonra yapılan bir röportajda, eski sahibi Erol Simavî -aklımda kaldığı kadarıyla- şöyle anlatmıştı gazetesini satma nedenini:

- Ben artık yaşlandım. Gazeteyi oğlum Sedat'a bırakmayı hayal ettim şu zamana kadar. İstedim ki, kurucu Sedat Simavî'nin adını torun Sedat Simavî yaşatsın. Onu bu iş için yetiştirmeye, gazeteciliği ona sevdirmeye çabaladım. Ama oğlum kırk yaşını geçtiği halde bir türlü bu sorumluluğu alacak olgunluğa ulaşamadı. Hep aklı havada bir zengin çocuğu olarak kaldı. Tuttu, kolejdeki Fransızca hocasını müesssesenin başına getirdi; kendisi de günlerini elinde olta, köşkün yüzme havuzunda balık avlayarak geçirdi. Müesseseye müdür diye getirdiği o adam da gazetenin gelirlerini kafasına göre bir güzel "yönetti". Zor kurtardık gazeteyi bu adamın elinden. Ne yapayım şimdi ben? Doğal varisim böyle işe yaramaz çıkınca onca yıllık aile şirketimizi satmaktan başka çarem kalmadı.

O böyle anlatsa da, meslektaşı Ercüment Karacan gibi onun da bir şeylerden korktuğu için elindeki sıcak patatesten (Hürriyet'ten) kurtulmak istediğine kanaat getirdi birçok kişi.

Bu gibi işlere sadece işin ticaret yanıyla bakan, bütünü gözden kaçırır. Bizimki gibi para ve siyaset piyasasının fütursuzca manipüle edilebildiği bir ülkede gazete patronu olmak, aynı zamanda hem cesaret sınavı hem de ahir zaman padişahlığı olarak algılanmalıdır.

Günlük gazeteleri satın almaya -ve bu yoldan güç piramidinde daha yukarılara sıçramaya- heveslenen pek çok iş adamı çıkar kuşkusuz. Ama sonuç itibariyle 1994 yılında o ipi göğüsleyen en girişken sermaye sahibi Aydın Doğan çıktı ve ülkenin-devlet katında- en prestijli gazetesinin sahibi oldu. Bu alışverişi yaparken "derin odaklarla başım derde girer mi girmez mi" diye korkup korkmadığını, korktuysa kendini bir biçimde sağlama alıp almadığını bilemiyoruz. Ama öyle görünüyor ki, onu bugünkü sıkıntılı duruma sokan kudret ve imtiyaz tutkusu, özellikle Hürriyet'in patronu olduktan sonra keskin bir yükseliş eğrisine girdi.

Artık "amiral gemisinin" de patronuydu Aydın Doğan ve gazetedeki ofisine çıkmak için sadece kendisinin kullanımına tahsis edilmiş hususi bir asansörünün olduğu söyleniyordu.

Kediler krallara bakabilir

Tesadüfe bak, o sıralarda ben de Hürriyet'te çalıştım iki yıllığına.

Hayır, bir kez daha Aydın Doğan'la aynı asansöre binmedim. Kimin haddine? Orada çalıştığım iki yıl boyunca, yeri tarif edildiği halde, giriş kapısını görmeyi dahi başaramadım o gizemli asansörün.

(Bana kalırsa, o asansöre Ertuğrul Özkök bile binememiştir.)

Ama Milliyet'teki asansör olayını bir biçimde hatırlatan küçük bir olay hatırlıyorum gene de.

Hürriyet artık Cağaloğlu'ndaki cephesi rölyefli eski binasında değil, İkitelli diye bir sanayi bölgesinde, halen bulunduğu kentten uzak füme cam kaplı bir binada yapılıp ediliyordu. Orada çalışacak olanın -servis otobüsüne binmek istemiyorsa- araba sahibi olması gerekiyordu.

Benim de vardı o aralar iyi kötü bir otomobilim. Bir gün, bu otomobille gazetenin nizamiye kapısından giriş yaparken kravatlı ve silâhlı birilerinin koşarak üzerime doğru geldiğini gördüm. Elleriyle kollarıyla uyarıyor, bağıra çağıra bir şeyler söylüyorlardı.

Camı indirdim…

- Ne var?

- Kenara çek çabuk! Yolu aç! Aydın Bey gazeteye giriş yapacak!

Ters tarafıma gelmiş olmalı ki gene diklendim.

- Söyleyin Aydın Bey'e, beklesin. Şu anda Necdet Bey giriş yapıyor.

Adamlar afallayıp durakladılar. Bu cürete anlam veremediler belli ki. Üç beş saniyelik tereddütten sonra yolumdan çekildiler, içeri girdim.

Biliyorum düdük herifin koşup "Aydın Beey, şuradaki yerli arabaya binen ecir sizin için böyle böyle dedi" diye haber uçurmayacağını. Maddeten değilse de manen tuzum kuru, bekçi finosuyla dalgamı geçiyorum.

Tabii bir de şu var; o gazetede yazıp çiziyor olmak içimi daraltıyor, basıp gitmek için bir neden arıyorum.

O sıralar gazetede onuncu yılını dolduran çalışanlara plaket falan verilen bir tören yapıldı. Mal sahibi sıfatıyla Aydın Doğan da teşrif edecekti bu törene. Törenin sunuculuğu gazetenin yan kuruluşu olan radyonun spikerlerinden biri yapacaktı.

Tören öncesindeki kokteylde bir ara yanıma gelen Ertuğrul Özkök'e takıldım:

- Ben sunayım mı şu ödül törenini? Daha renkli bir tören olur.

Özkök sözlerimdeki imayı kavradı.

- Allah göstermesin. Senin o mikrofonu kaptığında neler söyleyebileceğini düşünmek bile istemem.

Gel zaman git zaman… Pire berber, deve tellâl, gazeteler kesekâğıdı… Biraz gecikmeli -ve şeklen değişik- de olsa bir mikrofonum var elimde şimdi. Bakalım neler söylermişim?

Yazsam öldürürler, yazmasam öldüm!

Ben, necdettin yançizer. Yakın akrabalarımın gözünde işsiz, kendi gözümde zamanımın ve kelâmımın efendisi. Her zaman olduğu gibi bilgisayarımın başındayım.

Ayağımda terliklerim, masamda dumanı tüten bir kahve fincanı.

Dışarıda ılık bir sonbahar ikindisi. Bahçedeki begonvilin çiçekleri, filbahrinin, dut ağacının yaprakları ters açıdan vuran güneş ışığıyla vitraylaşmış, ışıl ışıl ışıldıyor.

Kargalar yerdeki cevizleri kapıp yüksekten betona bırakıyor. Kabuk kırılırsa ne âlâ, içini açıp yiyorlar. Kırılmazsa haydi bir daha…

Kedilerimden biri yanımdaki iskemlede dışarıyı dinleyerek uyukluyor, diğeri balkonun güneş alan ucunda sotaya yatmış. İkisinin de aklı bahçedeki cıvıldaşan kuşlarda. Ellerine geçirirlerse affetmeyeceklerini bildiğimden, hem yazıyor hem de -niyeti bozmaları halinde engel olmak için- çaktırmadan onları göz hapsinde tutuyorum.

Bu öğleden sonrayı da aylardan beri yazıp bozduğum ama bir türlü "oldu" deyip yayına koyamadığım bu yazıyı mıncıklayarak geçiriyorum.

Bu yazıda içime sinmeyen taraf neresi acaba? Kudretinden sual olunamaz bir medya padişahının cemaziyelevvelini anlatmaya çalışırken, aynı zamanda kendiminkinden de bahsediyor oluşum mu?

Ne çıkar? Çoğunlukla böyle yapılmaz mı zaten? Yazdığımız öykülere kendi hayatımızdan da bir şeyler sinmedikten sonra, yazmak denen iş ticaretten gayrı nedir?

Sanırım üzerimde yine de belli belirsiz bir baskı var. Her ne kadar sirkeyi sarımsağı hesap etmeden gönlümden geldiği gibi yazıyor olsam da, yazılanları "neresinde bir falso yakalayabilirim" diyerek okuyan birileri de var.

Dışarıda gürül gürül akan bir hayat. Kuş bıcırtıları. Bahçemdeki yaprakların "boşver dünyanın kirini pasını, sadece beni seyret ve başka şey düşünme" diyen çağrısı. Herhalde bu dinginliğin ortasında günlerimi plaza basınının insanlarına dair ıvır zıvır ayrıntıları yâd edip durarak geçirmiyorumdur. O zaman niye hâlâ bu tereddüt?

Son günlerde Türkiye'nin gündemini dikkat çekici bir biçimde işgal eden Aydın Doğan'ı kendi zaviyemden yazma ihtiyacı duyup da klavye karşısına oturduğumda, ufak tefek anılar oradan buradan sökün edip giriverdiler satır aralarına. Yazarken bana ilginçmiş gibi göründüler. Gene de bazılarını sildim attım sonra. Esirgedim okurumdan, ruhu çamurlaşmış birilerinin diline sakız olmasınlar diye.

Diğer yandan da kulak tozumda asılı kalmış şu fısıltıyı bir türlü hakkıyla yanıtlayıp da bu uzun anlatıyı arşive gömüp unutmayı başaramadım:

- Yaşadığımız dünyaya çoğunlukla çatışmacı bir kalıptan bakan bura insanının, Aydın Doğan konusunu da "dost kuvvetler / düşman kuvvetler" prensibiyle ele alışındaki çarpıklık es geçilebilecek bir konu mudur?

Medyanın yüzde 85'lik bölümünü kontrol edebilen ve sahip olduğu bu gücü bugüne kadar hoyratça kullanmış olan bir medya patronuna şimdi maliye ve yargı yoluyla hesap sorulabiliyor olmasını "şeriatçı kadrolaşmanın" bir parçası diye algılayabilen memleket okuryazarının içinde bulunduğu anlama kütlüğüne karşı kayıtsız mı kalmalıyım?

Bana bu uzun yazıyı yazdıran nedenin, her bir delikten fışkıran toplum mühendisliği girişimlerine karşı karınca kararınca direnmek olduğunu her ne kadar ben bilsem de, kafası almayanlar çıkabilir. Kamuya açık bir alanda görüş açıklamanın ne kadar kılıçtan keskin bir iş olduğunu gözden ırak tutamıyorum. Bir yanda "oralarda barınamamış, kuyruk acısı var" diyecek olanlar, diğer yanda "ben çok önemliyim demek için bu kadar şey yazılır mı, ne ayıp yaa" diyecek olanlar. Bir sürü kalın kafalı dümbelek ve onlardan gelen manevî şiddet.

Oysa biliyorum ki, bu tür ayrıntılar behemehal kaleme alınmalı. Kim ne derse desin, isteyen istediği gibi algılasın, yaşananlar onu yaşayan kişiye anlamlı geliyorsa kargacık burgacık da olsa kayıtlara geçirilmeli. Doğruyla yanlışı şahsî olanla kamusal olanı ayırabilecek çapta birileri vardır elbet, onların sağduyusuna güven duyulmalı.

Medyadaki bu yozlaşma konusu ne zaman açılsa, diyorum ki, "bakmayın afur tafurlarına, servetlerine, şaşaalı yaşamlarına ve bunu görgüsüzce teşhir edişlerine, bu adamlar kâğıttan kaplan, bir gün hak ile yeksan olacaklar."

Oluyorlar işte. Çekirgenin zıplama katsayısı sonsuz değil ki.

"Cirimleri kadar yer yakabilirler ve o cirim, bizim onlara atfettiğimiz öneme eşdeğerdir" diyorum. Bak işte, biz uyanıyoruz ve onlar önemsizleşiyorlar. Padişahları da yargılayabilecek bir hukuk düzeninin burada da yerleşebilme ihtimaline tanıklık ediyoruz.

Hadi biraz böbürleneyim; 1997 yılında yazmaya başladığım -ve yarım bıraktığım- bir roman taslağında, medya patronlarının domino taşları gibi birer birer devrildiklerini, kiminin hapise girdiğini, kiminin yurt dışına kaçtığını anlatıyordum. Kitaptaki (kurgulanmış) olaylar 2001 yılında geçiyordu.

2001 artık mazi oldu. Yine de hatırlayalım. O yıl Sabah gazetesinin patronu Dinç Bilgin ile NTV televizyonunun sahibi Cavit Çağlar hapise girdi. İkisi de medya patronuydu. (Bir de kalantor reklamcı vardı, koğuş arkadaşları, adını unuttum.)

Sene 2009; Cem Uzan Paris'te kaçak, kırmızı bültenle kovalanıyor, Aydın Doğan'ın durumu da doğrusu pek parlak görünmüyor.

Son demir perde ülkesinin rantını kendi raconlarına göre bölüşenlerin sımsıkı sarıldığı totaliter kamu düzeni, destekçileriyle birlikte gümbür gümbür çökerken, bazı yorumcular bu gelişmeleri, onun yerine kurulmakta olan başka bir totaliter düzenin başlangıcı olarak görüyorlar.

Olmayacak iş değil tabii, bu da mümkün. Ama dokunulamaz zannedilen birilerine yargı kanalıyla hesap sorulabiliyor olması az iş sayılmaz, değil mi?

Korku İmparatorluğu

Aydın Doğan çok mühim adam. Vergi rekortmeni. Tüsiad Başkanı'nın babası. Devasa bir servetin ve kudretin üstünde oturuyor. Kaderlerimize hükmedebilecek bir noktada bulunuyor.

Bu satırların yazarına gelince, artık esamisi bile okunmayan, küçük tirajlı web sitesinde hatıralarını anlatarak avunmaya çalışan işsiz bir yazar/çizer olarak da algılanabilir. Bu asimetrik kişilikler arasında tabii ki kavga husumet rekabet falan olamaz. Ama gene de bu holding patronu çok hassas, alınabilir. Onun avukatlar ordusu var; bu satırları yazan adamın başı dara düşse avukat tutacak parası var mı, o bile şüpheli. Bu koşullarda Aydın Doğan konusunda kalem oynatmak büyük risk.

Gene de yazmadan duramıyorum. Acaba niye?

Mühim kişilerin ipsiz sapsız takımıyla işi olmaz, sikletler farklı, bu kadarını biliriz. Onların vergi levhaları, uçakları, çiftlikleri, çiftliğinde horozları, füme camlı plazaları, plazalarında maaşa bağlanmış kahramanları, "özgür" editörleri, "özgür" yazarları var. Bu özgür editörler ve özgür yazarlar, patronlarının yüksek menfaatlerini canla başla savunma yarışında birbirini eziyorlar. Karşılığı da -keselerine bereket- dolar paritesinden ödeniyor. Pahalı şaraplar içebiliyor, musluk suyuna fit olanlara ve fizikman patronlarını andıran kalabalığa tiksinerek bakıyorlar.

Olsun, "Aydın Bey" yine de halk adamı, teveccüh gösterip elemanlarıyla tavla oynuyor. Rodos'a Paris'e Dubai'ye giderken yanında taşıyor onları. Bir ricası varsa onlar aracılığıyla kamuoyuna iletebiliyor. Kellesi koparılacakları bu yazarların "özgür iradelerine" ve kılıçtan keskin kalemlerine havale etme imkânına sahip.

Onlarla işi bitip de sepetleyene kadar tabii. Sonra ortaklık bitiyor, en pespayesinden bir gırtlaklaşma başlıyor.

Her şey ücrete tabî plaza medyasında. Yüksek rayiçli hukuk büroları patronun ayağına dolanacak hızar artıklarına haddini bildirmek üzere aportta.

Dünyanın her yerinde parayla satın alınabilen her türlü nesneyi satın alabilir, seçer, yerleştirir, suyuna pilav pişirir Aydın Doğan. Yan bakanı hayat boyu işsiz -hatta arkadaşsız- bırakabilecek güce ve etkinliğe sahiptir.

Bir de "Ertuğrul'u sepetle, beni müdür yap" diye dili bir karış dışarıda yaltaklanan iletişim profesörleri ve genel yayın müdürü aday adayları falan vardır saçak altlarında bekleşen. Ondan mıdır bilinmez, bu yayın holdinglerinin üst yönetimlerini Allah'ın günü itin bağırsağına sokan o kahramanlar "Aydın Bey" e asla toz kondurmaz. O gazetelerin ve televizyon kanallarının işlediği her meslekî kusur tabii ki melekler kadar saf ve temiz olan "Aydın Bey"in değil, gazeteleri yöneten şeytanî adamların (en çok da Ertuğrul'un) eseridir. Bir gün "Aydın Bey" bu gerçeği gördüğünde matbuat güllük gülistanlık olacaktır.

Peki ya o işine gelmeyen şeyleri görmek istemiyorsa?

Büyük başın büyük derdi

Çoğunluğu teşkil eden bir insan çeşidi var bu ülkede; maaş kuyruğunda bekler, kendi mürüvvetine bile belediye otobüsüyle gider, hayatı borç ödeyerek ya da sahip olamadıklarına imrenerek geçer. Ama Aydın Doğan çok zengin, çok kudretli, devlet ricalini ayağına çağrır, kapıda eşofmanla karşılar. Hatta isterse gazetelerini ve televizyonlarını seferber edip kendisini başbakan seçtirme hayalî bile kurabilir. Evet, en azından hayalîni kurabilir bunun. Onun kuracağı hayallerle kuru kalabalığın kurabileceği hayaller arasında fersah fersah fark vardır.

Fakat gel gör ki, virgül sonrası küsürattan ibaret olan ve istatistikî veriden daha fazla değer taşımayan bu kuru kalabalığın başına gelebilecek tatsız sürprizler arasında görülmemiş boyutta vergi cezalarına çarptırılmak ya da borsadaki hisselerinin külçe gibi dibe çökmesi gibi bir ihtimal de yoktur. Bu küsürat takımı, fotosentez yapmakla kuru ekmeğe margarin sürüp yemek arasında bir yerlerde gamsız tasasız yaşayıp gider. Vicdanından gayrı kâhyası, ipi, kuşağı, kâğıttan kaleleri yoktur.

Bu hükümet gerçekten de iddia edildiği gibi güç sarhoşluğu içine mi girdi, asıl amacı "muhalif" basını susturmak mı, Başvekil Hazretleri eleştirilere karşı hazımsız mı, Doğan Holding'e ve Uzanlar'a ve diğerlerine kesilen ağır cezalar onlara reva mı? Bakkala ekmek parasını öderken bile hesap hatası yapan, çoğunlukla da borçlu çıkan biz küsürat takımının bunu anlamaya ne aklı ne irfanı yeter. Para pul defter beyanname işlerine kafamız basmaz. Ama yine de şunu anlayabiliriz: Aydın Doğan'a kesilen ceza ve bu cezanın sonuçları asla "basın özgürlüğü" gibi tumturaklı sözlerle süslenemez. Basın özgürlüğü ile toplumu koyun sürüsü gibi gütme sevdasını birbirine karıştırmak, lâfazanlıktır.

Özel hayatında şeker gibi bir adam olabilir Aydın Doğan. Örnek bir aile reisidir, müşfik bir babadır, disiplinlidir, çalışkandır, azimlidir, şöyledir, böyledir; bunlar biz küsürat takımını hiç ilgilendirmez. Onun niteliklerinin bizi ilgilendiren yanı, kamusal alandaki yansıması, hayatlarımızı etkileyebilen kısmıdır.

Aydın Doğan sadece sendikaları ve başı dik gazeteciliği işyerlerinden sürgün eden bir işveren değil, aynı zamanda toplumun yansız haber ve kanaat edinme hakkını ambargo altına alıp kendi ticarî çıkarlarına katık eden biridir. Onun medyasında yayınlanan yorum ve haberlerin sorumluluğu, o kuruluşların üst düzey yöneticileri kadar ona da aittir. Çünkü bahis konusu yöneticileri işe alan da, maaşlarını ödeyen de, istemediğinde kapının önüne koyabilme imtiyazını elinde tutan da bizatıhî kendisidir.

"Su testisi su yolunda kırılır" der ya bir atasözü, temenni etmem ama Aydın Doğan da parayla satın aldığı gazeteleri siyasî iktidarların tepesinde balyoz gibi sallandırmasıyla, ülkenin başbakanını bahçe kapısında yatak kıyafetiyle karşılayabilecek kadar büyüklük duygusuna kapılmasıyla, genel yayın müdürlerini iş takipçisine dönüştürmesiyle (ya da en azından buna göz yummasıyla), derin odakların tetikçisi gibi davranan köşe fedailerini besleyip palazlandırmasıyla, petrol ticareti uğruna savaş çığırtkanlığı yapan gazeteleriyle ve daha birçok günahıyla bugün düştüğü açmazı kendisi hazırlamıştır.

Biz üzülsek de böyle, sevinsek de. Açıkçası, Aydın Doğan batacak mı diye kaygılanıp üzülmüyorum. Türkiye için en hayırlısı neyse, o olsun.

Ama tahminim o ki, bugün değilse yarın, yarın değilse bir başka gün Aydın Doğan da kendinden evvelki medya padişahları gibi sert kayaya toslayıp girdiği bu güç oyunundan mağlup çıkacak ve semirmekten devleşmiş ekonomik kütlesinin ağırlığı altında ezilecektir.

O zaman belki de isminin taşıdığı ironik çağrışıma nispet yaparcasına, gerçek aydınlanmayı ilk kez o an yaşayacaktır Aydın Doğan. Plaza binalarının, makam otomobillerinin, uçakların, tatil köylerinin, korumaların, hukuk bürolarının, etrafında biriktirdiği konfor tutkunu medya starlarının ne kadar nafile, ne kadar gelip geçici müttefikler olduğunu, enayi yerine koymakta inat ettiği ahalinin gözünde sıfırı çoktan tükettiğini, er geç idrak edecektir.

(Bu aralar kamuoyu yoklaması yaptırtmış, belki de çoktan dank etmiştir.)

Çok yükseklere çıkıp, oradan son hızla yere çakılmanın ne demek olduğunu öyle görünüyor ki Aydın Doğan da öğrenecektir.

Eğer o yere çakılma anına kadar beklemek istemiyorsa, hiç değilse yarım gününü ayırıp, kirasını oğlunun ödediği bir malikanede oturan ve günlerini "ben nerede çuvalladım" diye kafa patlatarak geçiren eski rakibi Dinç Bilgin'le buluşup bir öğle yemeği yiyebilir.

Fırsat bulursa, jetine atlayıp Londra'ya ya da Paris'e uzanabilir, eski rakiplerden Asil Nadir ve Cem Uzan'la da buluşabilir. Cavit Çağlar'ı da unutmamakta fayda var tabii.

Keşke vakit çok geç olmadan yapsa bunu. Berrak bir zihinle bakabilen birisi çok anlamlı dersler çıkarabilir böyle buluşmalardan.