Hayvanlar "mal" mı "can" mı?

Necdet Şen - 9 Şubat 2010   bu yazar neler yazar?

---

Tanıdığım hayvanseverlerin (özellikle de kediseverlerin) çoğu yalnızca evdekileri değil sokaktakileri de beslemeye, hastaysa tedavi ettirmeye özen gösterir.

Ne var ki evimizde beslediğimiz kediye ya da köpeğe bir zarar verildiğinde, bunu yapanı kanuna şikâyet etme hakkımız varken, sokaktaki hayvanlar bu koruma kalkanının dışında, sadece Allah'a emanet.

Geçen hafta gazetelere göz atanlar şu haberi hatırlayacaklardır:

"Minnoş, Yedikule Hayvan Barınağı'nın Darülaceze bölümünde kalıyor. Diğer köpeklerin aksine o sadece bir leğenin içinde yatıyor. Havlamıyor, oynamıyor… Minnoş şu anda hayata küşmüş durumda… Çünkü bir ihbar üzerine barınağa getirilen Minnoş'un sapıklar tarafından defalarca tecavüze uğradığı ortaya çıktı."

"Barınakta sürekli görev yapan veteriner Nişan Büyükkuyumcu, köpeğin geldiğinde vajinasında zorlanma ve kanama olduğunu belirterek şunları söyledi: 'Köpekler işkenceye maruz kalırsa, tecavüze uğrarsa, depresyona girer. Yemek yemez, diğer köpeklerle iletişim kurmaz. Minnoş da ilk geldiğinde daha fazla içine kapanıktı, yemek yemiyordu. Şu anda da diğer köpeklerle iletişim kurmuyor, sürekli yatıyor. Fazla yemek yemiyor, korkuyor.' Muayenede Minnoş'un kanser olduğu da anlaşıldı."

Minnoş sapık dehşetiyle şokta (Serkan Ocak - Radikal)

Onların itilip kakılmalarına, topluca zehirlenmelerine, tecavüze uğramalarına, otoban kenarlarında ezilmiş leşlerinin üzerinden düzinelerce arabanın geçip asfalta yapıştırılmalarına belki alışmıştık ama köpeklerin de kanser olabileceği hiç aklımıza gelmezdi, değil mi?

Dahası, sokak köpeklerinin çoğunun kötü beslenme ve ağır kış şartları yüzünden verem olup öldüklerini de bilmezdik. Nereden bilelim?

Hal böyleyken, onların da korkabileceği, küsebileceği, mutsuzluk duyabileceği, yağmur altında ıslana ıslana nezle grip bronşit olabileceği, nerede aklımıza gelsin? Onlar "sokak iti", paçamızı kapmasınlar da ne halt ederlerse etsinler.

"İtin ayağını taştan mı esirgeyeceksin" diyen atasözleri icat eden bir ırkın ahvadıyız.

Konunun bir de kanun cephesi var.

Evcil hayvanlara verilen zararlar da mevcut yasada gerçek bir karşılığı olmadığı için, "mala zarar verme" kapsamına giriyor.

Evde bakıp büyüttüğümüz, bir ismi ve kişiliği olan, soframızı, hatta belki yatağımızı paylaştığımız, uyuyuşunu, uyanıp esneyişini seyrettiğimiz, pıt pıt atan kalbini dinlediğimiz, yanak yanağa fotograflar çektirdiğimiz hayvanlarımıza yasa tarafından "mal" olarak değer biçilmesinin biz hayvanseverleri ne kadar rencide ettiğini tartışmak, sanırım gereksiz.

Az önce okuduğum haber, tam da bu konunun önemini gözler önüne seren tüyler ürpertici ayrıntılar içeriyor:

"Bodrum'a 4 Şubat Perşembe günü gelen S.S., Umurca Caddesi'ndeki Oya Otel'e yerleşti. Burada iki gün kalan genç kadın dün Kumbahçe Mahallesi'nde Okyanus Pansiyon'a geçti."

"Bir gece kalmak için rezervasyon yaptıran S.S., bu sabah pansiyondan ayrıldı. S.S.'nin geceyi geçirdiği odayı temizleyen görevli, banyodaki küvetin içinde kanlar içinde kedi leşi buldu."

"Görevlinin olayı haber verdiği pansiyon sahibi, kamera kayıtlarını izledi. Kayıtlarda, S.S.'nin lobideki kediyi alarak odasına götürdüğü görüldü. Pansiyon sahibi Can çiftinin Bodrum İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne şikâyeti üzerine S.S. Kısa sürede yakalandı."

"Emniyette ifade veren pansiyon işletmecisi Fatoş Can, 'Birden ortadan kaybolan Battaniye adlı kedimizin ölüsü S.S.'nin kaldığı odanın banyo kuvetinde kanlar içinde bulundu. S.S. Kedimizi duş kablosu ile boğarak öldürdüğünü ve karnını delip kanını içtiğini itiraf etmiş. Kamera kayıtlarında üç kez kaçan kedimizi yakalayıp götürürken görüntüsü var. Olayın şokunu hâlâ üzerimizden atamadık'dedi."

"S.S.'nin daha önce kaldığı Oya Otel'de de iki kediyi öldürdüğü ortaya çıktı."

Bodrum'da kedi kanı içen kadın! (CNNTurk)

İşin en acıklı yanı, yasada bu tür manyakları cezalandırmaya yetecek herhangi bir düzenlemenin olmaması.

Herhalde bu hasta kadını sokağa salıveren savcı taş yürekli biri değildir. Nihayetinde elinin altındaki mevzuat ne söylüyorsa o yönde karar almak zorunda. Ama kanun, insan dışındaki türlere karşı işlenen suçu sadece "maddî zarar" çerçevesinden bakarak değerlendiriyor ve "hafif" taksir sayıyorsa, savcı ne yapsın?

Son yıllarda hayvanseverlerin seslerini gitgide daha fazla duyurabiliyor olmaları ve kısa sürede sahipli ve sahipsiz hayvanlar için birçok olumlu gelişmeye vesile olmaları takdire değer. Ama yetmiyor. Karşımızda eksik mevzuat, gelenek, önyargı, duyarsızlık gibi ciddi sorunlar var. Bu konuda artık daha köklü adımların atılması gerekiyor.

Hayvan Hakları Yasası'nın kapsamı ve maksadı, başta yasa koyucular olmak üzere, tüm muktedirlere daha incelikli anlatılabilmeli. Sadece biz insanların değil, sadece sevimli bulduğumuz birkaç türün değil, tüm canlıların hayatta kalmak, işkence ve zulüm görmemek, doğal yaşam alanlarında baskıya ve tacize maruz kalmadan yaşamak gibi hakları olmalı; ve bu hak, bizzat yasa tarafından güvence altına alınmalı.

Biliyorum, "biz daha insan hakları kavramını doğru dürüst yerleştiremedik ki; bu koşullarda kedinin, farenin, sineğin haklarını nasıl savunalım, kime kabul ettirelim" gibi itirazlar hazırda bekliyor. Üstelik, iktidar blokunun "bunlar köpekleriyle yatarlar" ve benzeri empati yoksunu sözlerine tanık oldukça, hayvan haklarının bir tık yükseltilmesi konusu başka baharlara kalmış gibi görünebiliyor. Ama yine de bir adım atmak küsüp kahretmekten daha iyi değil midir?