Salinger öldü

Deniz Türkoğlu - 21 Nisan 2010   bu yazar neler yazar?

---

Salinger öldü. Ali de öldü. İlk aklıma gelen saçma düşünce, buluşmuşlar mıdır acaba demek oldu. Uzun zamandır kafamda, bilinçli değil, tümden habersiz de değil, dalgınlıkla, ölümü evirip çeviriyorum.

Müthiş bir hastalığa tutuldum. Birden bire oluverdi. Yutkunurken boğuluyorum. Bir damla tükürük gelip nefes borumu tıkıyor. Nefes alamıyorum. Her şey birkaç saniye -belki de salise- içinde olup bitiveriyor ama birkaç saniye -belki de salise- daha uzun sürse, öldürecek. Her keresinde kurtuluyorum. Su içerken, konuşurken, bulutlara bakarken, bir anda ortaya çıkıyor.

Ölümün hızını kavrıyorum. Şaşırtıcı. Aynı zamanda onun hakkında hiç bir şey bilmiyorum. Dante'nin üçlüsündeki sandalcı Kharon'a benziyor sanki. Göz açıp kapama süresinden de kısa bir sürede, ensemde bitiveriyor. Sonra da geldiği hızla gidiyor.

Sevdiğim insanlar nerede? Burada koca bir çınarın gölgesinde oturmak, dallara konan kuşları seyretmek, dinlenmeye yeter. Kuyruğunu kovalayan tatlı bir köpek yavrusu gülümsetir. Ateş yakar, buz dondurur.

Burada bazı bazı mutluluk var, bazı bazı derin üzüntüler. Her şeyin bir karşıtı olduğunu biliriz ve buna katlanmaktan başka çare yok. Adımlarımız bizi ağırca zamanın sonuna sürükler. Burada nereye gidilse orası yuva değil. Sıla hasretine alıştık.

Orada özlem dinmiş midir? Yuva mıdır orası? Aşk var mıdır orada, merhamet, huzur, karşıtsız koşulsuz var olabilme hakkı. Çınarlar, köpükler, dağların sütlü başları. Sevdiğim bütün her şey ve sevmediklerimin hepsi dışarıda mı?

Salinger öldü. Ali de öldü.

Salinger bir münzevîydi. Ne kendinden, ne kitaplarından konuşmak istemedi. Kadın mı, erkek mi, güzel biri mi, ucube mi, serserinin teki mi yoksa asalet sahibi mi… Kendini sır gibi sakladı.

91 senelik ömrünün son 30 yılında, tek bir satır yazmadı. Oysa Gönülçelen (Çavdar Tarlasında Çocuklar), Franny ve Zoey, Dokuz Öykü, Yükseltin Tavan Kirişini Ustalar başucundan kaldırılamayacak kitaplardı.

Okuyucusunun yeniden yazması için onca ısrarına, etrafında dolaşan onca baskıcı meraka, suskun kalabildi. Belki yazdı ama ortaya çıkarmadı. Belki gerçekten yazmadı.

Uzun ömrünün dalgın bir anında izinsiz çekilmiş tek kare fotografı için, kıyametler kopardı. Kendisini anlattılar, onu ifşa ettiler diye, eski karısıyla ve öz kızıyla olan bütün bağlarını kesip attı. Gaddar, acımasız, bencil biri miydi yoksa her köşe başında rastlanamayan kırılganlıkta, içe dönük biri mi… Dünyaya kendini kapattı, kimseyle konuşmadı, sustu.

Yalnızca yazılar. Yazıp, kapının dışına koydukları. Ama onlar hakkında da konuşmadı. Yazdı ve yazdıklarının ucunu, uçurtmanın ucunu bırakır gibi bıraktı.

Ne yazılarıyla okuyucusunun arasına durdu ne de yazdıklarını açıklamaya kalktı. Anlatma, koruma, kabul ettirme, yazdıklarıyla var olma gayretkeşliği içine girmedi. Ali de girmedi.

Salinger'in yazdıklarıyla arasında aşılmaz duvarlar vardı. O duvarlarının arkasından hiç çıkmadı. Ali öyle değildi. Onun duvarları yoktu. Sınırları, çitleri, bir kapısı bile yoktu. Kafasına esen, çat kapı, tanıdığı tanımadığı herkes Ali'ye ulaşabildi.

Salinger kimdi? Belki soğuk biriydi. Yani Bizim Ali'nin tam tersi. Bizim Ali…

Bizim olana kadar etrafında fır döndüğümüz; bizim olduktan sonra en iyimizin bile kendi kendisine duyduğu sevgi kadar hoyrat, kendi kendisini bağışladığı kadar af, kendi kendisiyle kurduğu iletişim kadar çetrefilli, bozuk dengesiz yapmacık bir yakınlığı, reva gördüğümüz Ali…

Salinger kimdi? Aksi, asosyal, uç noktada, özel biriydi. Ali şeker gibiydi. Kucağı herkese açıktı. Ama o da uçlarda dolaşan özel biriydi.

İkisi de usta yazarlardı. Biri kendini sakladı, diğeri kendini hayrat gibi herkese dağıttı. İkisi de meselesi, derdi, yürek acısı olan öfkeli adamlardı. Biri kapılarını kapatıp içeriden dışarıya, diğeri meydanın ortasındaki en yüksek taşa çıkıp kalabalığa, "hüzün, öfkenin demlenmişi" diyebildi.

Ne tuhaf, Salinger'i de, Ali'yi de -hele Ali'yi- hak ettiklerinin yanında çok tenha kalan okur kitlesinin dışında, kimse tanımıyor.

Yazdıklarını reklam, tanıtım turları, pazarlama şirketleri vasıtasıyla gözümüzün içine sokan, televizyon kanallarında, her türlü medyada durmadan önümüze çıkıp kendilerini akciğer röntgenlerine kadar ortaya saçanların ve karımızdan kocamızdan daha çok tanıdığımız yazarların yanında; yazının yazanıyla tamamlanmak zorunda olmadığını gösteren bu iki adam için, ne diyebilirim ki?

Susmak, en iyisi…

Çavdar Tarlasında Çocuklar'dan…

Anlatacaklarımı gerçekten dinleyecekseniz, herhalde önce nerede doğduğumu, rezil çocukluğumun nasıl geçtiğini, ben doğmadan önce annemle babamın nasıl tanıştıklarını, tüm o David Copperfield zırvalıklarını filân da bilmek istersiniz, ama ben anlatmak istemiyorum. Her şeyden önce, ben bu zımbırtılardan sıkılıyorum…

J. D. Salinger

Sırtımı Hep Kendim Kaşırım'dan…

Çünkü tüm düzen "ödül ve ceza" üstüne oturtulmuş. Hiç bitmeyen, sonu gelmeyen bir ödüllendirilme isteği ve sürekli beslenen bir cezalandırılma korkusu. Ya uyarsın, ya dışlanırsın. Ya kırmızı rujla dudaklarını canlı, sutyenle memelerini diri gösterir ve (her neyse) ödülünü alırsın ya da yalnız yaşarsın. Ya kitap yazar, kitabını tanıtmak için kendi reklamını yaparsın, ya da yazdıklarını beş yüz kişi okur. Ya kaset çıkartır kasetini sattırmak için başka erkeklerle çekilmiş resimlerini bir şekilde basına dağıtırsın, ya da sesinin bile olmadığı anlaşılır. Ödülü düzen verdiği, ödülün ne olduğunu da düzen belirlediği sürece, yaptıklarının içerik olarak bir anlamı da kalmaz elbette. Kabul göreceğin mekanizmaları da, ardından kabul görüp görmediğini de hep düzen belirler.

O yüzden başarı çok önemlidir. İbrahim Tatlıses sürekli ön planda tutulur ama İbo olabilmek için her yıl ziyan olan binlercesinin esamesi bile okunmaz. Hakan Şükür iyi futbolcudur ama her sene Hakan olabilmek için sakat kalanların adı geçmez.

Üstelik bu tezgâhtan geçip başarılı olanlar, vitrine çıkanlar da ardlarına bakmak istemezler. Çünkü "aykırı" olanların nasıl cezalandırıldığını, nasıl geldikleri yolun başına geri yollandıklarını sık sık görürler. Belirleyici olan da geldikleri yer, o ödüldür zaten. Bu yüzden ortaya uyuşturucu satan, adamı topuğundan vurduran "sanatçılar", mafyayla ilişkiye giren, iş bitiren, elbette adamı topuğundan vurduran "gazeteciler", işte ayırmaya ne gerek, hep aynı acaip ilişkilerin içinde olan siyasiler falan fişmekân çıkar. O yeri kaybetmemektir aslolan.

İyi ve kötü, bunlar her neyse, hepimizde aynı oranda var çoğu zaman. Düzen kötü olanı beslediği için "şeytan kazandı" diyorum sık sık…

Ali Türkan