Fransız sokağı ve soğuk çay

Deniz Türkoğlu - 11 Haziran 2004   bu yazar neler yazar?

---

Sevgili İstanbulluların artık butik 'bir sokağı daha' var. Ünlü misyoner okulu Galatasaray Lisesinin hemen yanından aşağıya doğru yürüyünce, ikinci sağda Fransız sokağının süslü merdivenleriyle karşılaşıyorsunuz. Merdivenlerin başındaki tabelada "Cezayir Sokağı" yazıyor fakat, bu yalnızca sevimli bir ironi.

Medyaya, işletmelerin kartvizitlerine, halkın diline "Fransız Sokağı" olarak çoktan oturmuş; sokak lambalarından, merdiven korkuluklarına, dev duvar panolarından, dükkân isimlerine kadar her şey Fransa'dan ithal edilmiş ve sanki safkan sarı aryan bir çiftin, kara Afrikalı zenci bebeği gibi gelmiş, Beyoğlu'nun kucağına yerleşmiş.

Bu şaşırtıcı doğuma alkış tutmamak ne kadar imkânsızsa, bu güzel bebeği ve ailesini hayranlıkla tebrik etmemek de, bir o kadar ayıp.

Bu sokak; İstanbul'da eksikliği fena halde hissedilen Fransız kültürünün, en başta az gelişmiş Cihangirlilere, sonra da dalga dalga genişleyip çevreye yayılmasında yedirilmesinde, büyük roller oynayacak.

Barları, şaraphaneleri, lokantaları, çocuk yuvaları, sanat evleri, dil ve sanat okullarıyla bir çeşit gönüllü kültür elçiliği yapacak.

Her çalı dibine yerleştirilmiş vericilerden, kesintisiz Fransızca müzik yayını yapılan sokakta; inleyen kaldırım taşlarının, yüzyıllık ağaçların, çok seçenekli mimarisiyle etrafı seyreden yaşlı binaların yüzü; sanki ikinci dünya savaşındaki nazi toplama kampları anısıyla, biraz ekşimiş, biraz asılmış gibi.

Hele ki; baştan aşağıya özel bir pembe türüyle, açık sarıya boyanmış evlerin henüz boşaltamadıkları belli basma perdeli teneke saksılı üst kat pencerelerinden, ara sıra görünen yemenili kadın başları yok mu?

Sokağa özenle serpiştirilmiş masalarda şaraplarını yudumlayan Avrupalı seçkinlerin içinden, naylon torbalarını saklayarak pazardan süklüm püklüm dönen yaşlı erkek hayaletleri yok mu?

O görkemli abur cuburuyla, her biri küçük bir Fransız müzesini andıran ev girişlerinden burnunda sümüğüyle üst katlara tırmanan çocuk iskeletleri yok mu?

Ne yazık ki hâlâ varlar ve bu düşkün halleriyle, o canım görüntüyü esefle bozuyorlar.

Nisan ayında bitirilmesi hedeflenen sokağın karnavalı, Haziran ortasına sarkmış durumda. Bunu da tam tarihiyle olmasa bile, "pek yakında" hatırlatmasıyla, anlaşmalı oldukları televizyon kanallarından, medyadan sıklıkla yayınlıyorlar.

Dükkân sahipleri o açılış gecesinin büyük sürprizli, unutulmayacak bir karnaval olacağı konusunda hemfikir. Üç gün üç gece sürsün istiyorlar. Birinci geceyi siyaset ve kültür adamlarına (malum Beyoğlu yabancı ülkelerin konsolosluklarıyla dolu bir bölge), ikinci geceyi medyaya (buradaki kıstas, az yiyecek ama çok yazacakların dikkatli seçimi), üçüncü geceyi İstanbul sosyetesine ayırmayı düşünüyorlar.

Sokak daha şimdiden, özel güvenlik şirketlerinin koruması altına alınmış. Tinercileri ayyaşları, fahişeleri, travestileri, orhancıları, müslümcüleri, üstü başı dökülenleri, beş günlük sakalla gezenleri, nefesi çürük balık gibi kokanları, gözleri kayık bakanları, sağa sola küfür yağdıranları bu sokağa almayacaklar.

İstanbul'un göbeğinde, fevkalâde seçkin fevkalâde sanatkâr bir Avrupa sokağı baş veriyor. Tıpkı Fransızların 1830 Temmuz'unda Cezayir'de kurdukları ve Avrupanın en büyük misyonerlik merkezi olan "Beyaz Papazlar Cemiyeti" gibi, 2004 Haziran'ında Beyoğlu'nda kurulan ve Türkiye'nin ilk resmi "Fransız sokağı" olan bu asude yerin; Cezayir'in hıristiyanlaştırılmasında gösterdiği başarının aynını, değersiz kalp paraları andıran kültürümüz üzerinde göstereceği kesin.

Üstelik; çoktan ve yürekten Avrupaileşmiş Türk esnafın da, bu gönüllü misyonda yalnızca Fransız şaraplarına güvenmediği, yüzünü hem avrupaya hem amerikaya dönerek cansiperane bir şekilde, "batılılaşma" yarışına girdiği çok belirgin.

Bir bardak Türk çayı isteyene, tepeden süzme bakışlarla kutuda ice tea getirerek, bu yola baş koyduklarını kanırta kanırta kanıtlıyorlar.

Türk çayı içmek isteyenler ne mi yapacak? Suya atılan taş gibi, dalganın yayılma halkaları dışında kalan bir yerlere doğru geri çekilecekler. Eğer oralarda hâlâ tahta masalı, bakır çaydanlıklı, pirinç askılıklı bir Türk kahvesi duruyorsa, bir bardak sıcak çay içebilirler. Sakal tıraşı olmalarına, pahalı parfümler sürmelerine, takım elbise giymelerine gerek yok. Öyle bodoslama, öyle ütüsüz yırtık pantolonla, öyle Türk usulü içeri dalabilirler.

Ben o bi bardak tavşan kanı Türk çayını, illâ Fransız sokağında içeceğim diye tutturan deli bozuklar da, gidip tarih okusun. Yalnızca 5 Ağustos 1945'te ve yalnızca bir gün içinde 45.000 Cezayirli'nin Fransızlar tarafından katledildiği sayfaları.

Anadolu'nun cahil kavruk çirkin köylü halkı; kırk yılın başı, güzel gözlü bi çocuk yapınca, yeğe göğe yerleştiremez, konu komşu gece gündüz demez, ibadet edercesine resim seyreder gibi seyreder evladını. Üstüne üstlük görmemişin oğlu olmuş tutmuş koparmış misâli, bi de "manda" gözlü diye sever.

Çünkü ona göre, dünyanın en güzel gözleridir mandanınkiler. Gerçekten de güzeldir mandanın gözleri. Koskocaman, ipiri, pasparlak ve gizemli.

Oysa büyük şehirli bu benzetmeden habersizdir, hiç bilmez. Güzel gözlü çocuğunu da "benim manda gözlüm" diye sevmek, aklının ucundan bile geçmez.

Halbuki manda sürüleri ilk önce büyük şehirlerden geçerler, önce enva-i çeşit çiçeğin boy verdiği güzel kokulu bahçeleri ayaklarıyla ezerler. Yavaş yavaş kasabalara, köylere, dağlara, tepelere yayılır; belki de en son olarak bi namaz seccadesinin üzerine işerler.