Nefesi tıkanan atlar

Deniz Türkoğlu - 17 Ocak 2013   bu yazar neler yazar?

---

Benim bir nenem vardı, -Ohri'den yürüyerek geleni- çok görüp geçirmişti, bir de yüz yaşını geçmişti. Balat'ta ahşap bir evde tek başına otururdu. Nenemin ayakları son zamanlar iyiden iyiye tutmaz olmuştu. Durup durup "Oy ayacıklarım Oooy" diye ağlaşırdı. Evinin mutfağı alt kattaydı. İnemezdi. O yüzden beni ayakları olayım diyerek yanına bırakmışlardı.

Ama ben de yabana çok meraklıydım o zaman, yerimde duramaz, evlere sığamazdım. Bir bahçesi vardı nenemin, küçüktü. Yabani ottan geçilmezdi. Yılanlık derdi arkadaşlarım. Ben o yılanlıkta ellerimi ensemin altına alır, bacak bacak üstüne atar, akşama kadar yatardım.

At kestanemiz vardı bahçemizde, (adını çok koşup nefesi tıkanan atlardan almış, atlar çok koşup daralınca, kestanenin yapraklarını yer, nefeslerini açarlarmış) boyu on adam kadardı. Gölgesi sokağa taşar, mahalleyi sarardı.

Gövdesi de yuvarlaktı. Yaprakları parmağa benzer, rüzgârda el sallar gibi sallanırdı. İlkbahar oldu mu, patlangaç gibi pembe beyaz çiçekler pörtlerdi üstünde. O zaman böcekler döllemeye gelirdi bunu, döllenen taç yaprakları ağır ağır kırmızıya dönerdi. Bir daha ne arılar, ne böcekler, at kestanemize uğramaz olurdu artık. Kırmızı, dölün tuttuğunun işaretiydi. Her türlü işin doğasını onu seyrederken öğrendimdi.

Meyvelerini toplardım hep. Nenem yere düşenleri getir derdi ama ben ağacın üst dallarına meraklıydım. Çünkü yabandım. Üç tırmanır, iki düşerdim. Düşünce dirseklerimi, diz kapaklarımı yarardım. Alnımın düzlüğünü, çenemin kenarını, burnumun çadırını patlatır, kan içinde kalırdım. Sonra da kendimi suçlu duyardım. Suçlu muydum acaba? "Kan lekesi zor çıkar" derdi nenem. Diğer lekeler de arınmıyordu oysa, durmadan bunu diyor diye neneme az az kızardım.

Taş bir havanımız vardı bizim. Ben o havanın içinde ağacın kabuklarını, yapraklarını, meyvelerini dövüp, çaya kahveye öz hazırlamayı, başka başka karışımlar katıp, ecza yapmayı öğrenmiştim. Kendi kendime değil, nenem öğretmişti. Gene de bir çırpıda öğrendimdi ya, böbürlenmeye değerdi.

Ben mutfakta havan vurdukça, nenem yukarıdan "yavrimin yavuz elleri havan vurmuş, havanın içine şifa koymuş, ezası çileme derman olmuş oooy" diye türkülenirdi. Ne biçim türkü öyle, ama severdim. O da beni "yabanım" diye severdi.

Yaptığım eczayı ağaçtan düşünce açılan yaralarıma, sonra götürür nenemin ayaklarına basardım. Sonra da gelir usulca onun yanına yatardım. Birbirimize sarılıp ağrılarımız dinsin diye beklemeye koyulurduk. İnsan bir yeri ağrıdığında, konuşmayı sevmez oluyor. Ama nenem, öyle sus pus oturursam ağrılarımı duyacağımdan, duyduklarımdan korkacağımdan çekinir, konuşarak beni oyalardı.

Dikkatimi pencereden görünen bahçeye, yüzyıl boyunca usanmadan anlattığı ağaçların, kuşların, çalıdan çırpıya doğanın tatlı hikâyelerine çevirirdi. Bir yandan da sağ kalçasını ovalar, yumruklar, elini oradan bir türlü kaldırmazdı. Sesi ufalandıkça ağrısının kudurduğunu anlardım.

Kalçasındaki süngü izini sorduğumda, telâşlanır ama belli etmemeye çalışır, lâfı değiştirir, bana otlar hakkında yeni şeylerden bahseder, hangi birinin hangi yaraya iyi geldiğini anlatırdı.

Oysa ben onun ailesi ve komşularıyla birlikte doğdukları yerleri, evlerini bırakıp, bir şeylerden kaçtıklarını, çok kalabalık olduklarını, hep saklanarak yol aldıklarını, peşlerine düşenlerin saman denklerine varana dek, kar yığınlarının altına kadar, süngülerini sokup çıkararak onları aradıklarını, süngülerinin ucunda çok insan salladıklarını, nenemi öldü diye bıraktıklarını öğrenmiştim.

O sakladıkça ben üstüne varır, cevap alamadıkça huysuzlanırdım. Ben huysuzlandıkça o sanki yeniden kar yığınlarının, saman denklerinin altında kalmış da nefesi tıkanmış gibi "yürek dayanmaz" deyip yüzüme dalar, kuşkuyla "duyar mısın?" diye sanki yüreğimi tartar, bakarken, düşünürken, birdenbire uyuyakalırdı.

O uyuyunca nefesinin açıldığını, ağrılarının dindiğini, hazırladığım karışımın ona şifâ verdiğini düşünür, sevincimden ağlardım.

Sonra, sanma ki o uyudu diye, ben de yatağa girip, örtüyü kafama çeker, uykuya dalardım, kışsa mangalın közünü tazeler, üstüne cezveyi koyar, kahve kutusunu çıkarır, içine karışımlarımı katarak pişirir, nenemi "nenelerin paşası, sana şifâlı kahve pişirdim" deyip uyandırırdım.

Yazsa mutfağa iner, cezveyi ocağa bırakır, kahve höpürdeyene kadar ağaca toplaşmış bir ağızdan ötüşen kuşların seslerine kulak kabartırdım. Ama ne söyleştiklerini anlamaya yürek yetiremezdim. Bu yürek işini bir türlü çözemezdim. İnsanın yüreği neresindedir, ne işe yarar, nasıl yanar, nasıl soğur, neye dayanır, neye dayanamaz…

Kahve olunca fincanları askılı pirinç tepsiye dizer, üst kata taşırdım. Bizi böyle nenemle karşılıklı kahve içerken görenler, çocuklar kahve içmez, sonunda Arap olur derlerdi. Ben o sıralar ne olduğumu değil ne olmak istediğimi bilirdim bir tek. Sabırsızlıkla büyümeyi bekliyordum. Büyüyünce ne Arap, ne Türk, ille de "sağlam yürekli" olacaktım. Dayanıklı bir yüreğim olsun, her şeye dayansın istiyordum.

Öbür eve gitmeyi canım hiç mi hiç çekmezdi, isterdim ki hep Balat'ta -adı Palation (Saray)'dan geliyor olabilir- kalayım…

Kaldıkça kaldım ben Balat'ta, her biri kendi diliyle konuşan insanlar, bahçeler, sürüsüne bereket alemler arasında, evlere, meyhanelere, ibadethanelere, gayrımüslim dükkânlarına gire çıka, her türlü adetlerin suyundan içip, her türlü havadan nefeslenerek, nasibi bol, ciğeri derya, sarayda şehzade gibi kaldım. Bıraksalar gene kalırdım.

Hayatın içinde, insanı sevdikleriyle kalmaya bırakmayan başka şeyler var. Belki kötü bile değiller, yalnızca varlıkları kötü ama onların da var olma sebebi senin yüreğini sınamak olabilir. Eğer öyleyse, insanın da tıpkı atlar gibi, bir gün nefesi tıkanabilir…