Öfkeliyim, öfkelisin, öfkeli

Melih Özel - 18 Temmuz 2012   bu yazar neler yazar?

---

Gel de öfkelenme!

Uçaktan indik. Yüzümüze alev püskürtülmüş gibi sıcak bir hava dalgası karşıladı bizi İstanbul'da. Aşırı sıcağı hiç sevmem; kolay ve çok terlerim ve terlemek beni sinirli yapar, öfkelendirir. Zaten teşneyim öfkelenmeye. Sabah sabah daha uçakla havaalanı arasındaki kısa otobüs yolculuğunda başladım gerilmeye.

Bagaj alanına geldik. Bizim uçağa ait bantı bulduk. Beklemeye başladık. On dakika, onbeş dakika, yirmi, yirmibeş… Eeee!

Gittim elinde telsizle orada dikilen iki ablanın olduğu yere. Elimden geldiğince kızgınlığımı belli etmemeye çalışarak derdimi anlattım. İşe geç kalmayalım diye sabahın köründeki uçakla geldik! Bagaj bekleyelim derken öğlen olacak neredeyse.

İki ablanın yüzünde de en ufak bir empati ve anlayış belirtisi görülmedi. Bana da herhangi bir şey söylemeden telsizleri ile anlaşılmaz şeyler konuştular. İnanın anlaşılmazdı konuştukları. Sonra ben yanlarında değilmişim gibi kendi aralarında konuşmaya devam ettiler. İlk öfke belirtimi de işte o anda hissettiler:

- "Burada niye bekliyorum acaba ben kardeşim" dedim, "Bu ne saygısızlık. Kısa da olsa bir yanıt hak etmiyor muyum ben?"

Bir tanesi uyandı, "sorunlu müşteriye çattık!" yüz ifadesi ile ve gene en küçük bir özür ya da sempati hissettirmeyen bir ses tonu ile:

- "Önceliği transit yolculara vermişler, birazdan gelecek bagajlarınız" dedi.

Epeyi bir söylendim her ikisine de, kibarlığımı bozmamaya çalışarak. Sabah sabah kendilerini asabi bir yolcu ile muhatap eden şanslarına söyleniyorlardı muhtemelen ben yanlarından ayrılırken.

Neyse, uçaktan inip de bagaj alanına geldikten tam 40 dakika sonra bagajlarımıza kavuştuk. Otoparka yöneldik. Hafta sonu kaçamağı ya, araba otoparkta. Alıp hemen yola koyulacağız.

Otopark ödemesini yaptım. Koşarak arabaya geldik. Bagajları attık. Arabayı çalıştırdım. Aaaa! Otopark biletini bulamıyorum. Haydiii!

Ulan az önce parayı ödedik. Düşürdük mü ne oldu? Hanım bir yandan, oğlan bir yandan cüzdan, çanta, cepler, arabanın çevresi, bagaj her yeri arıyoruz. Yok. Sanki hiç olmadı zıkkım! Ama ödemeyi yaptığıma dair kasa fişi var elimde. "Bunu gösterince hallederiz" diye düşündüm. Ne saflık! Çıkıştaki gişede, bir başka ifadesiz yüz ile karşılaştım: "Bununla olmaz, ödeme alanına geri gideceksiniz. Size yeni kart verecekler" buyurdu abi.

Çaresiz geri döndüm. Arabayı merdivenlere yakın bir yere çalışır vaziyette bıraktım. Koşarak yukarı çıktım. Kuyrukta 3-4 kişi var. Bu arada, ter paçamdan akıyor ve asabiyim. Sıra bana geldi. Derdimi anlatmaya başlamıştım ki lâfı ağzıma tıkadı buradaki arkadaş:

- "Arabanın ruhsatı ile geleceksiniz. Karşıdaki gişeye…"

Arkadaş, ruhsatı ne yapacaksın? Ben salak mıyım? Başkasının arabasının park borcunu niye ödeyeyim? Ayrıca elimdeki kasa fişinde bile yazıyor aracın plakası. Ruhsat neyine?

- "Ruhsatsız olmaz!" diye kestirdi attı.

Koşa koşa gittim, ruhsatı aldım. Koşarak çıktım, "karşıdaki" gişeye gittim. Oradaki ablaya derdimi anlattım. Terimi silerken, bir yandan da kibarca ekledim:

- "İşe de geç kaldım, biraz çabuk olabilirsek lütfen."

Abla kasa fişine baktı. "Onbeş dakikayı geçmişsiniz ama! Buna ek ücret çıkar" dedi. "Olsun!" dedim, "Hemen ödeyeyim."

İşte burada ablanın söylediği lâf beni kopardı. "Karşı gişeye ödeyip, bana geri geleceksiniz" deyince, ben birden Gremlin'e dönüştüğümü hissettim. İçimden kabaran öfke, kulaklarımdan alev, tepemden ter, ağzımdan da saldırgan lâflarla dışarıya taşıverdi.

Nasıl bağırdım ve neler söyledi isem abla kartı makineden çıkartıp, önüme attı ve gişenin camını kapattı.

Kartı aldım. Arabaya giderken içimden gene problem çıkarsa filmlerdeki gibi çıkıştaki bariyerleri uçurarak, basıp gitmeyi hayal ediyorum. Arabaya bindim çok kararlı bir şekilde gaza bastım. Otomatik ödeme noktasındaki makineye kartı dürttüm. Bariyere baktım. Kısa bir an "ulan arabada fazla hasar olur mu acaba?" düşüncesi geçti zihnimden. Ertesi günkü gazetelerde, asabi insan örneği olarak basılacak resimlerim geldi gözümün önüne.

Ama kısa bir süre sonra bariyerin kalktığını gördüm. Sakince uzaklaştım, kısılıp kaldığım havaalanı otoparkından. Kızgınlığımın geçmesi epey zamanımı aldı ama.

* * *

Edgar Allan Poe, "The tell-tale heart" adlı (dilimize Gammaz Yürek diye çevrilerek yayınlanmış olan) öyküsünü 1843'te yazmış. Öykü bir ruh hastasının, öldürdüğü ve döşeme tahtaları arasına sakladığı yaşlı adamın durmak bilmeyen kalp atışlarını duymaya devam etmesi ve bu yüzden kendini ele vermesini anlatır.

Hikayenin ilk cümlesi şöyle çevrilebilir dilimize:

- "Doğru! Sinirli, çok, çok korkutucu bir şekilde sinirliydim; ama deli olduğumu da nereden çıkartıyorsunuz?"

* * *

Sizce de öfke, sinirlilik, asabiyet, delilikle iç içe değil mi? Bence öyle!

Yukarıda verdiğim örnekte olduğu gibi günlük yaşantı sırasında, özellikle trafikte, bazen işle ilgili saçma sapan nedenlerle sinirlendiğim, kızdığım, deyim yerindeyse öfke patlamaları yaşadığım olur. Kimin olmaz ki? Gençken daha da sık olurdu bu öfke krizlerim.

Gerçi güzel ülkemizde sinir krizi geçirmek için deli olmaya gerek yok, günlük yaşam sizin öfkelenmeniz için elinden geleni yapıyor evelallah. Sabah elinize aldığınız herhangi bir gazeteyi, masaya ya da yere çarpmadan sonuna kadar okuyabiliyorsanız ya da akşam saatlerinde televizyonlarda haber - tartışma programlarını sakin sakin izleyebiliyorsanız, sizde peygamber sabrı olduğunu söyleyebiliriz.

Neyse konuyu dağıtmayayım. İşte o öfke krizleri ya da patlamalarım geçtikten sonra, geri dönüp baktığımda kendime o kadar kızıyorum ki! O kızgınlık anlarım videoya filân çekilse de sonradan seyretsem nasıl utanırım kimbilir diye düşünüyorum.

Tabii bu anlayışa ulaşmak için yaşın kemale ermesi gerekiyormuş her halde, ne bileyim. On yıl önce hiç kafamı takmazdım.

* * *

Öte yandan, bir ben miyim böyle olan? Tabii ki, hayır. Hatta genel ortalamaya bakılacak olursa, ben fakir zemzem ile yıkanmış sayılırım. Bakın gazetelerin üçüncü sayfalarına. Saçma sapan nedenlere bağlı öfke patlamalarının yarattığı sonuçların her gün bir yığın insanın yaşamlarını nasıl perişan ettiğine inanamıyor insan.

Öfkeli insanların önemli bir ortak özelliği de şu: İnsan öfkeliyken kendini hep haklı sanıyor ve haksız da olabileceğini asla aklına getirmiyor.

İnsanların yaşama içgüdüleri, fark etmeden iç dünyalarında çeşitli varsayımları ve beklentileri biriktirmelerine neden oluyor. Bu varsayımlar ve beklentiler ile çelişen olaylarla karşılaşıldığında da bir suçlama ve öfke süreci yaşanıyor.

Kimse "ya, ne oluyor da böyle oluyor?" demiyor. "Acaba sorun bende mi?" diyen yok!

Ya ne var? Sürekli bir suçlama, sürekli bir öfke…

Dört Anlaşma

Don Miguel Ruiz adını hiç duydunuz mu?

Don Miguel Ruiz, 13 çocuklu, Meksikalı bir ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya gelmiş. Ailenin büyükleri Toltek kökenli olduklarına inanıyorlar ve o geleneklere göre sürdürmüşler yaşamlarını. Ansiklopedik bilgiye bakılırsa, Toltek kültürü, arkeolojik bir Orta Amerika kültürü. Aztekler, Tolteklerin kendilerinin entellektüel ve kültürel öncüleri olduğuna inanıyorlar.

Don Miguel, tıp ve ardından beyin cerrahisi eğitimi almış. Beyin cerrahı olarak çalıştığı yıllarda da sağlıklı bir yaşam için yalnız fiziksel beynin değil, aynı zamanda insan zihninin, insan ruhunun sağlıklı olması gerektiğine inanan bir hekim olmakla birlikte, geçirdiği büyük bir araba kazası, yaşamı tamamen farklı bir şekilde algılamasına neden olmuş.

Don Miguel Ruiz'in "The Four Aggreements" (Dört Anlaşma) adlı kitabını okuduktan sonra araştırdım hayatını. Kazadan sonra, ailesinin devam ettirmekte olduklarını düşündüğü Toltek anlayışının daha doğrusu Toltek bilgeliğinin insan zihninin, insan aklının gereksinim duyduğu her türlü aracı sağlayabildiğinin farkına varıyor. O andan sonra yeniden çocukluk çağına dönüyor ve annesinin, büyük annesinin verdiği eğitime bırakıyor kendisini.

Ruiz, yukarıda sözünü ettiğim kitabında Toltek anlayışını da özetliyor. Bu anlayışa göre her insan çocukluğu boyunca, içinde yaşadığı toplumla da paylaştığı, adeta fantastik bir hikâye oluşturuyor içerisinde. Yazar, bunu "rüya" olarak tanımlıyor ve bu rüyanın her bireyin kendisinde var olduğunu düşündüğü inanç ve kavramlar ile kendisiyle, başkaları ile hatta Tanrı ile yaptığı anlaşmalardan oluştuğunu ileri sürüyor. İnsanların içlerinde biriktirmiş olduğu beklentiler, varsayımlar ve kendisine ait belirlediği kurallar bütünü bu rüya. İşte bu "rüya" rahatsız edildiği ya da zorlandığı zaman öfkeleniyoruz, kızıyoruz, sinirleniyoruz.

Kitabın içeriği ile ilgili fazla detay vermek istemiyorum ama yazar, temel olarak öfkelenmeye engel olacak, kızmamamızı ve sakin bir yaşam sürmemizi sağlayacak dört kural üzerinde duruyor:

- Doğru sözlü, konuştuklarınızda özenli olun. Kötü konuşmayın, dedikodu yapmayın. Sözlerinizin gücünü gerçeğin ve sevginin doğrultusunda kullanın.

- Hiç bir şeyi kişisel olarak almayın. Başkalarının yaptıkları sizin yüzünüzden değil. Başkalarının düşündükleri ve yaptıklarına karşı kendinizi bağışık sayın. Herkes yaptıkları ve söylediklerine kendi rüyası içerisinde anlam vermektedir. Üzerinize alınmayın.

- Çıkarımlarda bulunmayın. Sorular sormaktan ve anlamaya çalışmaktan çekinmeyin. Yanlış anlamaları, gereksiz üzüntüleri ve kızgınlıkları önleyebilmek için başkaları ile olabildiğince açık bir iletişim kurun. Size söyleneni anlayana kadar sorular sormayı ihmal etmeyin. Unutmayın karşıdakinin ne demek istediğini kendi rüyası içerisinde değerlendirmelisiniz.

- Elinizden gelenin en iyisini yapın. "En iyi" günden güne, andan ana değişiklikler gösterebilir; sağlıklıyken yapabildiklerinizle örneğin hastalandığınızda yapabildikleriniz farklı olacaktır. Ancak her koşulda elinizden gelenin en iyisini yapın. Böylelikle kendi kendiniz yargılamak, kendi kendinizi hırpalamak ve pişmanlık duymaktan kurulursunuz.

Don Miguel Ruiz ile ilgili olarak asıl söylemek istediklerimi sona sakladım. Yukarıda alıntı yaptığım kitapta söyledikleri hiç şüphesiz yüzyıllar boyunca pek çok din adamı, düşünür, bilge tarafından dile getirilenlerin benzeri düşünceler. Ama Ruiz'in yaşamının 2002 yılından sonraki kesiti oldukça ilginç.

Şubat 2002'de yazar ölümcül bir kalp krizi geçirir. Kriz sonrasında kalbin işlevsel kapasitesi %16'ya geriler. Doktoru inaktif bir yaşam sürmesi ve evden çıkmaması gerekliliğini, aksi takdirde yaşam şansının son derece sınırlı olduğunu vurgular. Ama bunu dinlemez Ruiz. Kitaplar, konferanslar, yolculuklar devam eder. Her ne kadar bu yaşamdan zevk alıyorsa da yavaş yavaş ölmekte olduğunun da bilincindedir.

Fiziksel durumu iyice kötüleşen Ruiz'e 2009 yılında doktorları kalp transplantasyonu gerektiğini söylerler ve 2010 yılı Ağustos ayında transplantasyon listesine alınan yazara 2010 yılı Ekim ayında başarılı bir transplantasyon ameliyatı yapılır.

Ruiz o zamandan beri adeta yeni bir yaşama başlamışcasına kendi inanışına göre sürdürdüğü Toltek bilgeliğini paylaşmaya devam ediyor.

* * *

Toltek geleneğinde, bireylere kişisel özgürlüğe ulaşma konusunda kılavuzluk eden bilge kişiler Nagual (bir tür Şaman) deniliyor. İşte Ruiz, geleneksel Toltek bilgeliği ile, beyin cerrahisi eğitiminin kendisine sağladığı bilimsel görüş açısını birleştirerek bir Nagual gibi yaşamaya, davranmaya çalışıyor.

Kitap ilginç. Okumanızı öneririm.

Ne kadar köfte, o kadar merhamet

Bu arada, sabah gazetede nikâhsız yaşadığı eşi tarafından bıçaklanarak öldürülen bir kadının haberi var. Katil zanlısı eşin, polise verdiği ifadede "Patates köfte yapmasını istedim. Yapmayınca tartışmaya başladık. O sırada kendimi kaybetmişim" dediği iddia ediliyor.

Amanın!