Şiirin parmak izi

Gökhan Akçiçek - 2 Şubat 2011   bu yazar neler yazar?

---

Yaşam, tüm insanlar için suya yazılmış yazı hükmünde sürer gider. Her ülkenin her milletin kültür ve edebiyat atlası, bu döngüyü tersine çevirenlerce oluşturulur.

Medeniyetlere tanınan bu ayrıcalık, ömrünü incelikleri biriktirerek tamamlayanların mührünü de taşıyor. Sanat, estetik ve edebiyat yeryüzüne bu kanallardan akıyor. Suyu durultan ışıltıya, sanat emekçilerinin alın teri mutlaka dökülmüştür. Evrene, sözcüklerle dokunan kadim bir geleneğin çizdiği estetik bir seviyeye, yeni ve yepyeni duyuşlarla istikamet veren bir tavrı içselleştirdiğimiz ölçüde varız. Sözü, en kutsalları arasına koyan bir nesli oluşturma çabasıyla nefes alıyor, okuyor ve yazıyoruz. Edebiyatın o eşsiz ve muhteşem geleneğine, sözcüklerinin tınısıyla benzersiz bir musikiyi hapsedenlerin çabasıyla tazeleniyor şiirimiz, edebiyatımız…

Bilenler bilir, şiirde bir kural vardır: Şiir, içine aldığı kelimelerden çok dışarıda bıraktığı kelimelerle anlam kazanır. Yani, şairin kelime seçimi, onun ne kadar özgün ve usta olduğunun da bir göstergesidir adeta. Sıradan, dolaşa dolaşa eskimiş, tavsamış, dillerde pelesenk olmuş imge ve sözcüklerle şiir kurmak, sizi vasatlığa mahkûm eder.

Orijinal bir söyleme ve sese kavuşmakla şair olunur. Şiir sanatı için değişmez parametrelerden biridir bu. Türk şiiri, bu anlayışın ve inceliğin örnekleri ile harmanlanıp, günümüze ulaşmış ve bu manada kendini var ederek dünya şiirine eklemlenmiştir. Tersi anlayış ve uygulamalar ise, kuru bir gürültü ve sözcük kirliliği olarak anılır, hatırlanır.

Herkes şiir yazmalı mı? Bence evet, çünkü tatlı bir uğraşıdır en azından. Ama dilin şehvetine kapılıp kendini şair sanmamalı insan. "Yazan" ile "Yazar" arasındaki nüansı görmezden gelemeyiz. Böyle bir ayrıcalığı kimse talep etmemeli. Edebiyat tarihimiz, şu ana kadar kimseye bu yönde bir imtiyaz tanımamıştır ve tanımayacaktır da.

Yazın çevrelerinin belirlediği bir kıstas, mütemadiyen ve edebiyat birikimimizi yanıltmadan, işlerliğini sürdürüyor. Şöyle ki: Bir şair rüştünü 30 yaşına kadar ispat etmek zorundadır. Yani 30 yaşına kadar şair oldunuz ne alâ, olamadınız ise de üzülecek bir durum yok demektir. Türk şiirinin, sizin eksikliğinizi hiç bir zaman hissetmeyeceğine gönül rahatlığı ile emin olabilirsiniz artık.

Düşüncelerimi daha da açayım isterseniz. Otuzundan sonra, romancı, öykücü olabilirsiniz ama asla şair olamazsınız. Bu manada da Türk şiirinde kayıp şair yoktur ve olmamıştır. Ama edebiyatı, hayatının anlamı olarak gören, amatör bir ruh ve heyecanla ona hizmet etmeyi sürdürenlere ise saygı duymaktan başka bir şey düşünemeyiz. Şiirin ya da edebiyatın sırtına binerek var olmaya çalışanlara idi bunca sözüm.

Şiir, sizden her şeyinizi ister. Zamanınızı, kariyerinizi, makam ve beklentilerinizi; asıl biricik ve tek sevgilisi olmanızı arzular. Ona üvey evlât ya da metres muamelesi çekemezsiniz. Bir ömür onun peşinden koşsanız, bütün hayallerinizi heba edercesine ona meftun olsanız bile o, yüzünü size hiç göstermeyebilir. Bu yolculuk, her babayiğidin göze olacağı türden bir serüven içermiyor. Şiire, karşılıksız bir aşk ile bağlanabilirsiniz. Bir çuval keçiboynuzunu geveleyip, bir tutam bala razı geleceksiniz. Bu tür bir kavliniz var mı? Hiç sanmıyorum.

Emek ve alın teri vermeden çok şey bekliyoruz şiirden. Bizi onaylamasını, fütursuzca umabiliyoruz ondan. Heyhat! Şiir, bu tür bir ilişkiyi ciddiye almaz. Onu mümkün kılacak üslup sahiplerini yine kendi arar bulur. Kifayetsizler şiire gidemez. Şiir, şairini kendi seçer. Sözü yüreğinden damıtıp, eğip bükmeden billur bir kâsede saklayamayanları, şiir bir çırpıda siler atar. İsmet Özel, "yaran kadar şairsin" der.

Edebiyat, sizin kim olduğunuzla da ilgilenmez, ne olduğunuzla ilgilenir. Ve neyi yazdığınızı değil nasıl yazdığınızı referans alır. Yazdıklarınızın, ürettiklerinizin niteliğiyle hemhal olur. Metinlerinizin değerini, yılların oluşturduğu devasa bir külliyatın geleneğiyle anlamlandırıp, hassas bir teraziyle tartar. Bu hükme hiç bir aidiyet, mensubiyet ve kayırma hissi yön veremez.

Bu öyle bir sahnedir ki herkes kendi sandalyesini kendi çabasıyla ve eliyle altına çeker, kimse kimsenin oturacağı yeri ve makamı tayin edemez. Yazdıklarınız sizi bir yere getirir ya da getirmez. Geldiğiniz yer, ulaştığınız mevzi, şiir ve edebiyat için ödediğiniz kefaretin bakiyesiyle ölçülebilir. Şiir, ondan ne aldığınızla da ilgilenmez. Aksine ona ne verdiğinizle ilintilendirir sizi. Şimdiye kadar söylenenlerin dışında yeni ne söylediniz, edebiyat buna bakar. Şiirinizi kurarken, patenti elinizde olan imgeleriniz var mı? Varsa endişelenmeyin.

Yazdığı dilin geliş evreleri bilmeden, oluşturduğu geleneği özümsemeden şiir yazmak, ancak ve ancak tatlı bir uğraşı olarak hatırlanabilinir. Şair/yazar olarak anılmak, kendi vehminizle oluşturacağınız bir merhale ise hiç değildir. Bu hükmü, edebiyat dünyasının kendine has parametreleri belirliyor. Yıllarca süren zorlu bir uğraşın sonunda edinilen bir sıfatı, edebiyatın namusuna sığınarak hak edebiliriz belki.