Şarkiyatçılık

Edward Said

Künye - Şarkiyatçılık - Batının Şark Anlayışları, Edward W. Said, Metis Yayınları, Çeviren: Berna Ülner, 416s.
Ekleyen: Burak Öztürkçü   bu yazar neler yazar?

---

Kipling'in birçok şiirde, "Kim" gibi romanlarda ve sayısız sloganda ironik bir kurmaca olarak beliren Beyaz Adam'ı, bir fikir, bir şahsîyet, bir var olma biçemi olarak, yurt dışında bulundukları sırada birçok İngiliz'e hizmet etmiş gibidir.

Derilerinin asli rengi, çarpıcı, kuşkuya yer bırakmayacak şekilde yerliler deryasından ayırıyordu İngilizleri; ama Hintliler, Afrikalılar ya da Araplar arasında dolanan İngiliz için kesin bir bilgi daha vardı: Renkli ırkların yönetiminin sorumluluğunu taşımak konusunda geliştirilmiş köklü bir geleneğe mensup olduğunu, bu geleneğin ampirik ve tinsel birikiminden yararlanabileceğini biliyordu.

"Bir diyarı arıtmak", en iyi biçimde aralarında hassas bir ittifak oluşturmuş Beyaz Adamlar tarafından gerçekleştirilir; sömürgelerdeki Avrupa rekabetinden kaynaklanan mevcut tehlikelere dair bir anıştırmadır bu. Beyaz Adamın cana yakın önder maskesinin ardında, kuvvet kullanmaya, öldürüp öldürülmeye hazır olma ifadesi vardır hep. Vazifesine şeref katan şey, bir düşünsel adanmışlık duygusudur; o bir Beyaz Adam'dır, ama salt kâr için değil, "seçilmiş yıldızı"nın dünyevî kazancının çok üzerinde bir yerlerde durduğu var sayıldığı için.

Hiç kuşkusuz, birçok Beyaz Adam bu "ıslak, fırtınalı yolda" ne için savaştıklarını merak etmişti sık sık; pek çoğu da derilerinin renginin kendilerine üstün bir varlıksal statü ile meskun dünyanın büyük kısmı üzerinde büyük bir güç sağlamasına şaşmıştı kuşkusuz.

Beyaz Adam olmak bir fikirdi, bir gerçekti. Hem beyaz dünya hem de beyaz olmayan dünya karşısında düşünülüp kararlaştırılmış bir konum almayı gerektiriyordu. Sömürgeler söz konusu olduğunda, belli bir konuşma tarzını tutturmak, bir düzenleme kuralları bütününe göre davranmak, hatta belli şeyleri duyumsayıp, belli şeyleri duyumsamamak anlamına geliyordu.

Beyaz Adam'ın oluşturulması ile Şarkiyatçılık arasındaki ortaklık, bunların hükmettikleri "alan" dır; bir de böyle bir alanın bir takım özel davranış, öğrenme ve mülkiyet tarzlarını, hatta göreneklerini gerektirdiği duygusudur. Sözgelimi, Şarklılardan ancak bir Garplı söz edebilirdi, keza renklileri veya beyaz olmayanları da ancak Beyaz Adam belirleyip adlandırabilirdi. Beyaz Adamlar veya Şarkiyatçılar tarafından ortaya konan her önerme, beyazı renkliden ya da Garplıyı Şarklıdan ayıran kapanmaz mesafe duygusunu iletiyordu.